Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit ka zbuluar disa dokumente të cilat tregojnë se si Parashqevi Simaku në vitin ’89 po përballej me akuza se këndonte këngë dashurie.
Aty tregohet se Parashqevia këndonte në Qytet Studenti, por më pas janë dëgjuar brohoritma kundër regjimit komunist. Kjo situatë ka sjellë më pas plotësimin e dosjes së këngëtares shqiptare.
Letra e plotë:
Tiranë, më 21.03.1989
Lënda: Për një ngjarje të ndodhur në qytetin e Studentëve
MATERIALI JU DERGUA SHOKUT RAMIZ
Më datën 20.03.1989, mbas orës 21.30 në qytetin e Studentit është krijuar një zhurmë me të bërtitura të mëdha, e cila ka tërhequr vëmendjen e opinionit.
Rreth orës 21.30 në kohën e mbarimit të emisionit televiziv “Muzika për të gjithë” në godinën nr. 7, tri vajza të Institutit të Lartë të Arteve F.G, V.G dhe E.S kanë kënduar me zë të ulët këngë dashurie. Këto jane shoqëruar edhe nga djem e vajza të godinave të tjera me britma e me fjalë banale. Më të theksuara kanë qenë në godinën e studentëve të Institutit të Lartë të Arteve. Vajzat e Institutit të Lartë të Arteve flisnin të gjitha së bashku “rroftë Instituti”. “Artet janë bota” dhe këto shoqëroheshin me britma jo vetëm nga këto dy godina, por edhe nga të tjerat. Po kështu në godinën nr. 5, disa djem kishin dalë në tarracë, digjnin letra, shami, bërtisnin “Viva Parashqevi, viva”, duke kërkuar ardhjen e Parashqevi Simakut.
Janë dëgjuar shprehje “poshtë fashizmi”, pastaj këndonin “bashkoj shokë me ne në çetë”, “Ejani mblidhuni këtu këtu bashkë me me ne”, etj.
Në godinën nr.3 në katin e katërt ka dalë edhe një student i paidentifikuar lakuriq, të cilit i bëhej dritë me letra që digjeshin nga shokët e tij.
Çështjen e kemi në ndjekje.
Ministri i Punëve të Brendshme
Simon Stefani
Postimi i plotë i Autoritetit për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit:
Edhe në errësirën më të madhe, rinia gjen mënyrën për të shprehur lirinë e munguar, edhe pse në format më naive të reagimit ndaj shtypjes, kontrollit dhe ndëshkimit.
Tiranë, ora 21:34, data 21.03.1989. Në Qytetin e Studentëve, pas mbarimit të emisionit televiziv “Muzikë për të gjithë”, në godinën nr. 7, tri studente të Institutit të Lartë të Arteve nisën të këndojnë me zë të ulët këngë dashurie. Atyre iu bashkuan djem dhe vajza të godinave të tjera, me britma dhe parrulla si “Rroftë Instituti” dhe “Artet janë bota”. Pas pak, nga godina 5 dëgjohen thirrje të tjera: “Viva Parashqevi, viva!”, “Poshtë fashizmit”, si dhe këngët “Eja, mblidhuni këtu, këtu, bashkë me ne” etj.
Po ju sjellim një episod në dukje naiv për ditët e sotme, por në vitin 1989 ky ishte një akt i vërtetë “rrugaçërie” nga rinia, po t’i referohemi izolimit dhe kontrollit të çdo qelize arsimore dhe kulturore me dorë të hekurt nga strukturat e pushtetit.
Dokumenti i krijuar nga ish-Sigurimi i Shtetit, pjesë e fondit arkivor të AiDSSH-së, tregon një episod të veçantë nga vitet e fundit të regjimit komunist, kur zëri dhe shpirti rinor po tentonin të sfidonin izolimin dhe ndrydhjen, në raport edhe me ndryshimet politike në të gjithë Europën Lindore.
A ishte zgjedhja e emrit të saj një nevojë për çlirim?
Ngjarja e ndodhur në Qytetin e Studentëve në mars të vitit 1989 reflekton një moment spontan, kur arti dhe emocionet personale kapërcyen muret e frikës dhe censurës.
Me deklarata si “Artet janë bota” dhe thirrje si “Viva Parashqevi, viva!”, edhe pse krejt simbolike, ato treguan se, në një kohë kur gjithçka dukej e zymtë, një zë dhe një fytyrë e bukur, e lirë si zog, e shpenguar dhe në qendër të vëmendjes, ishin një nevojë për shpëtim.
Në vorbullën e diskutimeve të sotme, ku nostalgjia ndaj një figure artistike të atyre viteve të zymta përzjehet me ndjeshmërinë njerëzore për humanitet, kuptojmë se koha ikën për të gjithë ne dhe se izolimi dhe mbytja e ndjesive për një kohë të gjatë mund të deformojë kujtesën e një kombi, që ushqehej me tekste optimiste dhe heroike në një kohë gati tragjike për individualitetin njerëzor.
Shoqëritë shpesh kanë nevojë për simbole që mishërojnë aspiratat e tyre për liri dhe drejtësi. Në mungesë të një kujtese të saktë, ato shpesh “gjejnë” ose krijojnë figura që pasqyrojnë këto vlera, nisur nga perceptimi.
Siç na thotë edhe Ernesto Sabato, shkrimtari argjentinas: “Nuk janë idetë ato që e kanë shpëtuar botën; nuk është as intelekti as arsyeja, por krejt e kundërta e tyre: shpresat e pakuptimta të njerëzve, tërbimi i tyre ngulmues për të mbijetuar, dëshirat e ankthshme për të marrë frymë me domosdo, herpizmi tyre i vogël, grotesk dhe i përditshëm përballë fatkeqësisë.”
Referenca arkivore: Fondi arkivor i AiDSSH-së, Dosja nr. 256 e vitit 1989, deklasifikuar me vendim nr. 12, datë 7.5.2020.
Dokumentet tona nuk janë vetëm burim, por edhe reflektim. Për më shumë informacion ose për të njohur dokumentet, ju ftojmë të konsultoni dosjet e deklasifikuara nga Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit.